Kunstgeschiedenis & Erfgoed
Wie was Gordina de Groot?
Haar naam was Gordina de Groot. Ze woonde in een eenvoudig huisje in Nuenen, een rustig dorp in Brabant, Nederland. Ze werd niet gevierd door de maatschappij. Ze was niet rijk of beroemd. Maar ze werd onsterfelijk gemaakt door een van 's werelds grootste kunstenaars.
Gordina de Groot (1855–1927) was een boerenvrouw uit Nuenen die onsterfelijk werd door kunst. Ze leefde een gewoon leven met stille waardigheid, werkend met haar handen zoals boeren doen. En toch zou haar gezicht deel worden van een van 's werelds belangrijkste schilderijen.
Vincent van Gogh, die in 1883 naar Nuenen verhuisde, was gefascineerd door haar. Hij schilderde haar niet één of twee keer, maar meer dan 20 keer – schetste haar gezicht vanuit verschillende hoeken, bestudeerde haar trekken, probeerde het karakter in haar verweerde gezicht te begrijpen.
.jpg!HalfHD.jpg "Van Gogh schets van Gordina de Groot, 1885")
Van Gogh schets van Gordina de Groot - Portret studie, 1885
Afbeelding: Vincent van Gogh | WikiArt.org (Public Domain)
De avond die alles veranderde
Op een avond in april 1885 bezocht Van Gogh het huis van de familie De Groot, zoals hij vaak deed. De familie zat samen onder een lamp aardappelen te eten – hun eenvoudige, eerlijke maaltijd.
Van Gogh zag iets heiligs in dat moment. Hij zag mensen die de aarde met hun handen hadden bewerkt en nu deelden wat ze eerlijk hadden verdiend. Hij zag gemeenschap. Hij zag waardigheid. Hij zag de waarheid van menselijke verbondenheid verzameld onder een enkel licht.
Spontaan pakte hij zijn canvas en begon te schilderen. Zonder aarzeling. Zonder voorbereiding. Gewoon het vastleggen van de heilige daad van samenkomen rond eten, een maaltijd delen, samen zijn.
Wat ontstond was "De Aardappeleters" – een van de grootste vieringen van gewone mensen en de waardigheid van eerlijk werk in de kunstgeschiedenis.
"Zie je, ik heb echt gewild het zo te maken dat mensen het idee krijgen dat deze mensen, die hun aardappelen eten bij het licht van hun kleine lampje, de aarde zelf hebben bewerkt met deze handen die ze in de schotel steken, en zo spreekt het van HANDARBEID en – dat ze zo hun voedsel eerlijk hebben verdiend."
— Vincent van Gogh
— Vincent van Gogh
De Aardappeleters - Van Goghs Meesterwerk, 1885
Afbeelding: Vincent van Gogh | WikiArt.org (Public Domain)
In dit schilderij verschijnt Gordina als een van vijf figuren verzameld rond de tafel. Haar gezicht is zichtbaar, verweerd en echt. Ze zit te midden van haar familie en neemt deel aan de eenvoudige gemeenschap van de maaltijd.
Van Gogh toonde haar precies zoals ze was – niet geromantiseerd of verfraaid, niet conventioneel mooi gemaakt, niet verzacht of geïdealiseerd. Gewoon echt. Sterk. Waardig.
Twee jaar na voltooiing van het schilderij schreef Van Gogh aan zijn zus:
"Het schilderij van de boeren die aardappelen eten dat ik in Nuenen maakte, is toch het beste dat ik deed."
Hij was trots op dit werk. Hij geloofde dat het iets waars en belangrijks vastlegde. En Gordina – een gewone vrouw uit een gewoon dorp – stond in het hart van zijn meesterwerk.
✦
Haar stille erfenis
Dit is wat Gordina's verhaal zo diepgaand maakt: ze wist het nooit wat Van Gogh had gecreëerd. Ze leefde haar hele leven in Nuenen, werkend, zorgend voor haar familie, deel uitmakend van haar gemeenschap. Ze reisde nooit naar Parijs om haar gevierde portret te zien. Ze ervoer nooit de erkenning die haar beeld uiteindelijk zou ontvangen.
Ze leefde gewoon. Eerlijk. Stil. Waardig.
Gordina stierf in 1927 op 72-jarige leeftijd, lang nadat Van Gogh Nuenen had verlaten. Tegen die tijd begon "De Aardappeleters" erkend te worden als een meesterwerk – een schilderij dat ooit werd bekritiseerd als gebrekkig en lelijk, werd langzaam begrepen als een van de grote triomfen van de kunstgeschiedenis.
Maar Gordina wist het nooit. Ze leefde en stierf in hetzelfde dorp waar ze was geboren, zonder enig idee dat haar gezicht onsterfelijk was gemaakt in een van de grootste schilderijen uit de geschiedenis. En toch was het precies dat wat haar verhaal zo mooi maakte. Ze zocht geen roem. Ze poseerde niet voor het nageslacht. Ze leefde gewoon haar leven met waardigheid – en Van Gogh zag die waardigheid en eerde die.
Waarom Gordina belangrijk is
Door Gordina de Groot maakte Van Gogh een statement: gewone levens hebben waarde. De armen verdienen respect. Eerlijk werk is mooi. Authenticiteit is belangrijker dan conventie.
Vandaag, meer dan 130 jaar nadat "De Aardappeleters" werd geschilderd, duurt Gordina's verhaal voort. Kunsthistorici bestuderen haar gezicht. Studenten leren over haar in lessen. Bezoekers aan het Van Gogh Museum in Amsterdam zien haar beeld. Haar schetsen worden bewaard en tentoongesteld. Haar erfenis leeft voort.
En in Nuenen – het dorp waar ze woonde – wordt haar nagedachtenis geëerd. Het huisje waar haar familie samenkwam, blijft gemarkeerd als de geboorteplaats van Van Goghs inspiratie. De Van Gogh Route leidt bezoekers door de straten waar zowel Gordina als Vincent liepen.
Waarom we ons merk naar haar hebben vernoemd
Toen we Gordina oprichtten, vroegen we onszelf: welke naam weerspiegelt alles waar we in geloven?
We vonden het antwoord in Gordina de Groot en haar verhaal. Omdat haar leven – en Van Goghs schilderij ervan – precies vertegenwoordigt waar we voor staan:
- Dat eerlijk werk waardigheid heeft
- Dat handwerk kunst is
- Dat de tafel de plek is waar leven gebeurt
- Dat gemeenschap ertoe doet
- Dat authenticiteit mooi is
- Dat stukken gemaakt met intentie blijven bestaan
Elk stuk dat we creëren viert de geest die Gordina belichaamde en die Van Gogh vastlegde – het geloof dat gewone momenten verzameld rond een tafel, gecreëerd met intentie en zorg, heilig zijn.
Wanneer we in Nuenen werken, werken we in het dorp waar Gordina leefde. We lopen straten die zij liep. We creëren op een plek die het belang van ambacht, gemeenschap en de mooie waardigheid van eerlijk werk begrijpt.
Daarom zijn we Gordina. Dat is wat de naam betekent.
✦
Gordina de Groot (1855–1927) • Onsterfelijk gemaakt in Van Goghs "De Aardappeleters" (1885)
Gemaakt in Nuenen, Nederland • Handgemaakt met intentie
Afbeeldingen van WikiArt.org • Public Domain